Wat gebeurt er als alcohol en de gevolgen van slaapgebrek samenkomen?
Ethanol, oftewel alcohol, verandert de werking van neurotransmitters (‘boodschappersstofjes’ tussen hersencellen). Verschillende neurotransmittersystemen worden aangetast door alcohol, waarvan de meest belangrijke zijn: dopamine, serotonine, glutamaat, GABA, en opiaat.
Alle neurotransmitters worden op een andere manier beïnvloed door alcohol.
De neurotransmitter GABA, die ervoor zorgt dat andere cellen minder actief worden, wordt door alcohol extra actief gemaakt. Dit zorgt voor remming van andere cellen waardoor je je ontspannen en rustig voelt. Alcohol remt ook de neurotransmitter glutamaat, die over het algemeen zorgt voor de activatie van andere cellen.
Alcoholgebruik kan op korte termijn zorgen voor een verslechterd geheugen, aandachtsproblemen en het minder goed kunnen aansturen van het lichaam. Desondanks is alcohol veruit het meest gebruikte middel in het uitgaansleven en een van de weinige legale middelen.
De invloed van alcohol op de slaapcyclus
Verschillende onderzoeken laten zien dat het drinken van alcohol voor het slapengaan invloed heeft op de slaapcyclus. Zo val je sneller in slaap na het drinken van alcohol, wordt de hoeveelheid diepe slaap vergroot en vermindert het de hoeveelheid REM-slaap tijdens de eerste helft van je slaap.
Tijdens de tweede helft van je slaap, wanneer de alcohol wordt afgebroken, is er sprake van een reboundeffect: het lichaam probeert te compenseren voor de verandering in slaapfasen. Dit betekent dat je lichaam het tekort aan REM-slaap tijdens de tweede helft van de slaap zal proberen in te halen. Daarnaast is er een toename in lichte fase 1 non-REM-slaap. Ook gaat deze compensatie gepaard met het vaker wakker worden tijdens de tweede helft van de slaap.
De slaapcyclus wordt dus flink verstoord na het drinken van alcohol en je slaapt vaak ook nog eens korter. Hoewel mensen vaak denken beter te kunnen slapen na het drinken van alcohol heeft dit tot gevolg dat men uiteindelijk vermoeider wakker wordt.
Unitytip: drink alcohol niet voor het slapen als slaapmutsje.
Alcohol tijdens het uitgaan
Wat gebeurt er tijdens het uitgaan als alcohol en de gevolgen van slaapgebrek samenkomen? Onderzoek wijst uit dat slaapgebrek soortgelijke gevolgen heeft als een alcoholvergiftiging. Zo zorgen zowel slaapgebrek als alcohol voor een afname in cognitieve en motorische prestatie. Zo kunnen we ons minder goed concentreren, minder goed onze aandacht verdelen en ons lichaam minder goed aansturen.
Hoewel er een overlap lijkt te zijn tussen de gevolgen, is er nog weinig bekend over de combinatie alcohol en slaapgebrek. Want wat doet dat eigenlijk met ons?
Alcohol vs. slaapgebrek
Een van de weinige onderzoeken expliciet naar alcohol en slaapgebrek, liet zien dat deelnemers onder invloed van alcohol en slaapgebrek langzamer reageerden op verschillende taken dan deelnemers die slechts onder invloed waren van alcohol of een slechte nachtrust hadden. Bovendien laat een ander onderzoek, over rijgedrag en motoriek, zien dat deelnemers, die onder invloed van alcohol waren én slaapgebrek hadden, slechter presteerden dan deelnemers met alleen slaapgebrek óf alleen onder invloed van alcohol. Dit betekent dat slaapgebrek bijdraagt aan prestatieafname na het drinken van alcohol.
Het drinken van alcohol laat gelijke gevolgen zien als slaapgebrek. Zo kunnen er bijvoorbeeld gedragsproblemen ontstaan. Om deze reden is het aannemelijk dat er meer interactie plaatsvindt dan onderzoek tot dusver heeft laten zien.
Door alcohol ontstaat er een gebrek aan zelfregulatie en om die reden wordt alcohol vaak geassocieerd met agressie. Ook is het onder invloed van alcohol lastig een situatie te evalueren en om de meest geschikte reactie of strategie te kiezen, wat weer slechte zelfcontrole tot gevolg heeft.
Al deze gevolgen van alcoholgebruik lijken erg op de gevolgen van slaapgebrek en het is dan ook niet ondenkbaar dat niet alleen alcoholgebruik, maar ook de combinatie met slaapgebrek verantwoordelijk is voor agressie en roekeloos gedrag in het uitgaansleven.
Meer lezen:
Door: Lizet Wilken
Met medewerking van: Layla Deibert, Raoul Koning, Sarsani Schenk en Teun van der Velden
Literatuur:
- Chastain, G. (2006). Alcohol, Neurotransmitter Systems, and Behavior. The Journal of General Psychology, 133(4), 329–335. https://doi.org/10.3200/genp.133.4.329-335
- Ebrahim, I. O., Shapiro, C. M., Williams, A. J., & Fenwick, P. B. (2013). Alcohol and Sleep I: Effects on Normal Sleep. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 37(4), 539–549. https://doi.org/10.1111/acer.12006
- Oscar-Berman, M., & Maribnkovic, K. (2007). Alcohol: Effects on Neurobehavioural Functions and the Brain. Neuropsychology Review, 17(3), 239-257. https://doi.org/10.1007/s11065-007-9038-6
- Peeke, S. C., Callaway, E., Jones, R. T., Stone, G. C., & Doyle, J. (1980). Combined effects of alcohol and sleep deprivation in normal young adults. Psychopharmacology, 67, 279–287.
- Roehrs, T., & Roth, T. (2001). Sleep, sleepiness, and alcohol use. Alcohol Research & Health, 25(2), 101–109.
- Verster, J. C., Van Duin, D., Volkerts, E. R., Schreuder, A. H., & Verbaten, M. N. (2002). Alcohol Hangover Effects on Memory Functioning and Vigilance Performance after an Evening of Binge Drinking. Neuropsychopharmacology, 28(4), 740–746. https://doi.org/10.1038/sj.npp.1300090
- Williamson, A. M., & Feyer, A. M. (2000). Moderate sleep deprivation produces impairments in cognitive and motor performance equivalent to legally prescribed levels of alcohol intoxication. Occupational and environmental medicine, 57(10), 649-655.
