Tukken of plafonddienst? Hoe rust je uit na uppers?

Zoals de naam al doet vermoeden hebben uppers een stimulerende werking op het lichaam. Dit gaat vaak gepaard met problemen met in slaap komen en slaapgebrek. Veelgebruikte uppers zijn cocaïne en amfetamine (speed), maar ook cafeïne en sommige nieuwe psychoactieve stoffen zoals 4-FA behoren tot uppers. MDMA is ook een upper, en besteden we volgende week apart aandacht aan.

Hoe ontstaat plafonddienst?

Neurotransmitters (“boodschappersstoffen” in de hersenen) zoals dopamine en serotonine hebben een stimulerende werking op het lichaam. Als je wakker bent zijn deze neurotransmitters dan ook het meest actief en het snelst; tijdens lichte slaap worden ze langzamer en tijdens diepe, slow wave slaap zijn deze neurotransmitters nauwelijks meer actief.

Stimulerende middelen als amfetamine en cocaïne blokkeren de heropname van deze neurotransmitters in een hersencel, dit betekent dat de neurotransmitters niet kunnen worden afgevoerd, het neurotransmittergehalte in de ruimte tussen de cellen stijgt en dus ook de volgende cel meer wordt gestimuleerd. Waar normaal gesproken neurotransmitters, als dopamine, steeds minder actief worden zodat we kunnen slapen, zorgen stimulerende middelen er juist voor dat deze neurotransmitters actief blijven en we dus moeite hebben om in slaap te vallen.

Hoe beïnvloedt slaapgebrek het effect van coke?

Uppers en slaapgebrek gaan dus vaak samen. Onderzoek bij ratten met slaapgebrek laat zien dat de negatieve gevolgen van cocaïnegebruik worden versterkt door slaapgebrek. Ratten die slaapgebrek hadden en cocaïne toegediend kregen, lieten bijvoorbeeld meer stereotype gedragingen zien (een soort dwangmatige bewegingen zoals herhaaldelijk hoofdknikken) dan ratten die geen slaapgebrek hadden. Het lijkt erop dat ratten met slaapgebrek gevoeliger zijn voor middelen die inwerken op de neurotransmitter dopamine, dan uitgeruste ratten. Hoewel dit wellicht  moeilijk te vertalen lijkt naar mensen, laat het wel zien dat slaapgebrek de effecten van cocaïne versterkt, en slaapgebrek dus een risicofactor is voor de nadelige effecten die cocaïne kan hebben.

Toch in slaap gevallen, yes! Maar hoe slaap je dan?

Uppers zorgen voor een afname in totale hoeveelheid slaap en een afname in de hoeveelheid REM-slaap. Als het middel wordt afgebroken zal het lichaam het tekort aan REM-slaap proberen in te halen en resulteert dit in overdreven veel REM-slaap; er is dan sprake van een REM reboundeffect.

Aangezien de REM-slaap de fase is waarin we dromen, wordt na het gebruik van uppers vaak het hebben van intense dromen gerapporteerd. De veranderingen in REM-slaap doet de slaapkwaliteit niet veel goeds en kan op de lange termijn zorgen voor chronische slaapproblemen.

Hoewel sommige stimulerende middelen vermoeidheid en de korte termijn gevolgen daarvan onderdrukken, zorgt dit er tegelijkertijd voor dat de negatieve gevolgen van slaapgebrek niet worden opgemerkt terwijl deze er wel degelijk zijn. Wanneer het middel uitwerkt zullen de effecten van slaapgebrek dus ook extra intens gevoeld worden door het vergrote contrast van je heel opgewekt en alert voelen door de upper, en je achteraf futloos, vaag en uitgeput voelen door het slaapgebrek.

Unitytips

• Rust minimaal 3 dagen voor gebruik goed uit. Uppers kunnen er in eerste instantie voor zorgen dat je niet merkt dat je last hebt van slaapgebrek. Dit gebrek kan echter wel de negatieve bijwerkingen van een upper beïnvloeden.
• Plan in wanneer je wilt gaan slapen en houd hier rekening mee wanneer je uppers gebruikt. Denk dus goed na of je een upper gaat gebruiken, en stop op tijd met bijnemen om plafonddienst te voorkomen. Door de stimulerende werking gaat het gebruik van uppers vaak gepaard met problemen met in slaap komen. In het geval van speed kan dit tot wel 12 uur lang aanhouden.
• Zorg dat je ook de dagen na gebruik tijd hebt om te herstellen. Eenmaal in slaap gekomen, wordt de REM-slaap vermindert, en daarmee de gehele slaapkwaliteit. Het gevolg is dat je moe bent, en meer tijd nodig hebt om te herstellen.

Door: Lizet Wilken

Met medewerking van: Layla Deibert, Raoul Koning, Sarsani Schenk en Teun van der Velden

Literatuur:

• Andersen, M. L., Perry, J. C., & Tufik, S. (2005). Acute cocaine effects in paradoxical sleep deprived male rats. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 29(2), 245–251. https://doi.org/10.1016/j.pnpbp.2004.11.007
• Boutrel, B., & Koob, G. F. (2004). What keeps us awake: the neuropharmacology if stimulants and wakefulness-promoting medications.. Sleep, 27(6), 1181–1194.
• Fischman, M. W., & Schuster, C. R. (1980). Cocaine effects in sleep-deprived humans. Psychopharmacology, 72(1), 1–8. https://doi.org/10.1007/bf00433800
• Magill, R. A., Waters, W. F., Bray, G. A., Volaufova, J., Smith, S. R., Lieberman, H. R., . . . Ryan, D. H. (2003). Effects of Tyrosine, Phentermine, Caffeined-amphetamine, and Placebo on Cognitive and Motor Performance Deficits During Sleep Deprivation. Nutritional Neuroscience, 6(4), 237–246. https://doi.org/10.1080/1028415031000120552
• Schierenbeck, T., Riemann, D., Berger, M., & Hornyak, M. (2008). Effect of illicit recreational drugs upon sleep: Cocaine, ecstasy and marijuana. Sleep Medicine Reviews, 12(5), 381–389. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2007.12.004