Tabak

Wat is tabak?

Tabak komt van de tabaksplant, de Nicotiana tabacum. De tabak die gerookt wordt, bestaat meestal uit een mengsel van verschillende tabakssoorten waaraan geur – en smaakstoffen zijn toegevoegd, de zogenaamde blend. Elk merk heeft zo zijn eigen geheime recept om deze blend te maken.

De werkzame stof in tabak is nicotine, een middel dat onder andere je hartslag verhoogt en je ademhaling versnelt. Dit zijn tekenen die horen bij drugs in de groep stimulantia, of “uppers”.

---

Effecten van tabak

Nicotine is een stimulerend middel. Het effect van een middel wordt bepaald door eigenschappen van het middel zelf, maar ook door de set en setting van de gebruiker. Hier beschrijven we welke effecten tabak over het algemeen heeft.

Na gebruik van nicotine stijgt de hartslag en versnelt de ademhaling. Sommige mensen ervaren dat ze zich beter kunnen concentreren of voelen zich meer ontspannen. Ook wordt de eetlust geremd. Als je weinig rookt, heeft het een stimulerend effect. Als je veel rookt, heeft het eerder een ontspannend effect. Het gewenste effect van tabak wordt voor een belangrijk deel bepaald door de mate van lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid. Voor een deel bestaan de positieve effecten uit het opheffen van onthoudingsverschijnselen bij rookverslaving. Dit geldt bijvoorbeeld voor de toegenomen concentratie en het ontspannende effect. Beginnende rokers kunnen zich misselijk en duizelig voelen.

Positieve effecten	(negatieve) Bijwerkingen
Ontspanning Vermindering van spanning, zorgen, verdriet, paniek, stress en depressieve gevoelens	Verhoging bloeddruk en hartslag Verhoging bloeddruk en hartslag
Toename in concentratie	Verminderde eetlust Verminderde eetlust
Toename in zelfvertrouwen Je voelt je zelfverzekerder.	Behoefte om meer te nemen (craving) Het voelen van een (sterke) behoefte om meer te nemen wanneer het effect afneemt
Alertheid	Irritatie van de luchtwegen Roken kan leiden tot hoesten of het hebben van een branderig of kriebelig gevoel in de keel
	Verwarring en rusteloosheid Verwarring en rusteloosheid
	Duizelig
	Misselijkheid/overgeven Misselijkheid/overgeven
	Hoofdpijn Hoofdpijn
	Koude handen en voeten Door het vernauwen van de bloedvaten stroomt er minder bloed naar je ledematen. Dit zorgt bij sommige mensen voor koude handen en voeten.

---

Dosering en gebruikswijze van tabak

Tabak kan op veel verschillende manieren worden gebruikt. De sterkte van het effect is afhankelijk van de gebruikswijze en de hoeveelheid nicotine.

Tabak gebruikswijze

Tabak komt in verschillende vormen voor, maar wordt meestal gerookt of verdampt. Andere vormen om nicotine binnen te krijgen zijn tabakspoeder, pruim, snus, of nicotinepleisters.

• Tabak wordt meestal gerookt. Dat kan in de vorm van een sigaret, shag, sigaar of pijp. De nicotine komt dan met de rook in de longen terecht. Tabaksrook bevat 40 stoffen die kankerverwekkend zijn. De bekendste stoffen in tabaksrook zijn: nicotine, teer en koolmonoxide. Er zijn ook andere manieren waarop tabak gebruikt kan worden.
• Nicotine kan ook worden verdampt met een vaporizer of e-sigaret. Hiervoor wordt vaak een nicotine bevattende vloeistof gebruikt. Bij verdampen komen er geen schadelijke verbrandingsproducten zoals teer of koolmonoxide vrij. Hierdoor is zou het minder schadelijk kunnen zijn dan het roken van tabak. De gezondheidsrisico’s van het verdampen van tabak zijn echter nog onvoldoende onderzocht.
• Tabakspoeder kan in de neus gesnoven, maar komt heel weinig voor voor.
• Bij pruimen kauwt men op tabak; de nicotine in de tabak vermengt zich dan met het speeksel. Via bloedvaatjes in de binnenkant van de wangen en de tong komt de nicotine dan in het bloed terecht. De pruim wordt uitgespuugd. Bij doorslikken kun je hier heel misselijk van worden. Dit wordt in Nederland vrijwel niet meer gedaan.
• Bij snus zit de tabak in een tablet of theezakje wat onder de bovenlip wordt gestopt. Het wordt dan ook via de bloedvaten in de mond opgenomen. Deze manier van inname is in Zweden vrij populair, maar komt in Nederland eigenlijk bijna niet voor.
• Nicotine kan via de huid opgenomen worden, denk bijvoorbeeld aan nicotinepleisters. Hierbij wordt de afgifte van nicotine over langere tijd verspreid. Dit wordt gebruikt als iemand wil stoppen met roken. Ook is dit een gebruikswijze van rokers wanneer ze lange tijd niet mogen roken, zoals tijdens een lange vlucht.

Een sigaret bevat 0.13 – 2 mg nicotine. Hoeveel nicotine je binnen krijgt is afhankelijk van de manier waarop je rookt: het volume waarmee je inhaleert, hoe diep je inhaleert, het aantal trekken dat je van een sigaret neemt en de lucht/rookverhouding van de geïnhaleerde tabaksrook.

Doseringen bij roken
Lichte dosis	0.4 – 0.6 mg
Gemiddelde dosis	0.6 – 1 mg
Hoge dosis	1 – 4 mg

---

Werkingsduur van tabak

Nicotine is de verslavende stof in tabak. Zeven seconden na het inhaleren bereikt nicotine de hersenen en voel je de effecten. Na 8 uur is de helft van de nicotine weer uit het lichaam. De verhoogde bloeddruk blijft tot enkele uren na het roken van een sigaret aanwezig.

---

Risico’s van tabak

Nicotine is de meest verslavende stof die we kennen. Het lichaam ontwikkelt een acute gewenning en past zich vanaf de eerste trek aan de nicotine aan. Daardoor heb je steeds meer nicotine nodig om het effect nog te voelen en treden er al snel ontwenningsverschijnselen op. Dat gebeurt al wanneer de dosis nicotine waaraan het lichaam gewend geraakt is aan het teruglopen is. Je gaat je onrustig voelen, raakt geïrriteerd, kunt je niet meer concentreren, krijgt hoofdpijn en slaapt slecht. Ga je roken, dan verdwijnen deze onthoudingsverschijnselen weer. De rustgevende en kalmerende werking die sommigen na het roken ervaren, is eigenlijk niets anders dan het verdwijnen van de ontwenningsverschijnselen die door het roken zijn ontstaan. Je wilt eigenlijk een constant niveau van nicotine en rookt de hele dag door. Dat je afhankelijk bent geworden van nicotine, merk je pas als je wilt stoppen.

De tabaksindustrie heeft verschillende technieken ontwikkeld om de nicotine in een sigaret te manipuleren en voegt extra ingrediënten toe aan tabak. Bijvoorbeeld stoffen om de luchtwegen te verwijden waardoor de tabaksrook dieper geïnhaleerd kan worden en daarmee dus ook meer nicotine. Dit versterkt de verslavende werking.

Nicotine stimuleert de afgifte van adrenaline. Hierdoor gaat de hartslag omhoog en trekken de bloedvaten samen. De bloeddruk stijgt. Door roken krijg je ook koolmonoxide binnen: een kleur- en reukloos gas dat zich 200 keer sneller aan rode bloedlichaampjes hecht dan zuurstof. Een groot deel van de rode bloedlichaampjes vervoert dus nauwelijks of geen zuurstof meer, waardoor lichaamsdelen een tekort aan zuurstof krijgen.

Risico’s op lange termijn

---

Unity tips bij tabaksgebruik

Veilig roken bestaat niet. Bij het roken van lichte of filtersigaretten krijg je ook giftige stoffen binnen. Bovendien blijkt dat rokers van deze sigaretten meer gaan roken of dieper gaan inhaleren om toch het nicotinepeil op niveau te houden. Niet over je longen roken is ook niet risicovrij. Keel-, mond- en slokdarmkanker kunnen nog steeds optreden. De enige oplossing om de risico’s te beperken is niet roken of stoppen met roken. Het lichaam kan zich dan weer herstellen. En hoe korter men gerookt heeft, hoe sneller dat gaat.

---

FAQ

Combigebruik tabak en andere middelen

Het combineren van verschillende drugs is extra riskant en onvoorspelbaar. Als je gaat combineren heb je meer kans op problemen met je gezondheid. Voor meer informatie check het thema Drugs en combigebruik.

Tabak en medicijnen

Het combineren van drugs met medicijnen kan riskant zijn. Naar veel combinaties is nog weinig onderzoek gedaan. Op de website van Jellinek staat een medicijnenmatrix waar je per middel en per type medicijn kan lezen wat de risico’s zijn.

Aantoonbaarheid van tabak

Hoe lang een middel aantoonbaar is in je bloed of urine hangt af van een aantal factoren. Van invloed is hoe vaak en hoe veel je gebruikt en je persoonlijke metabolisme (de snelheid waarmee de afbraakstoffen van een middel worden afgebroken door met name je lever). Drugs zijn langer aantoonbaar in je urine dan in je bloed.

Zo snel als dat nicotine zich in je lichaam verspreidt, zo snel wordt het ook weer afgebroken. Dat zorgt er mede voor dat nicotine sterk verslavend is. Nicotine wordt via de lever door de nieren uitgescheiden.

Wat is het effect van roken op je hart en bloedvaten?

Door koolmonoxide, nicotine en mogelijk andere stoffen in de tabaksrook raken de vaatwanden beschadigd. Vet kan zich makkelijker afzetten waardoor aderverkalking kan ontstaan. Op de langere termijn raken vaten vernauwd of slibben dicht. Afhankelijk van de plaats waar dit gebeurt, kan dit leiden tot pijnlijke ledematen, een hersenbloeding of een hartinfarct.

Wat is het effect van roken op de huid en tanden?

Tabak zorgt voor een grauw uiterlijk en een snel verouderende huid. Het bindweefsel onder de huid veroudert sneller. Rokers krijgen om deze reden eerder rimpels dan niet- rokers. Dit komt omdat de huid door een verslechterde bloedcirculatie te weinig zuurstof krijgt. Ook wordt een eiwit die de huid soepel houdt afgebroken. De tanden worden ook lelijk van het roken.

Wat is een e-sigaret?

In 1963 werd een apparaat uitgevonden die een nicotine-oplossing kon omzetten in stoom. Dit werd verder niet opgepikt tot in 2003 de eerste elektronische sigaret werd uitgevonden als alternatief voor de klassieke sigaret. In 2007 kwam het op de Nederlandse markt en vanaf 2011 werd het populair als alternatief, maar ook als hulpmiddel voor het stoppen met roken.

De e-sigaret bestaat uit 3 onderdelen: de batterij, de vulling (e-liquid) en de verdamper. Door op een knopje te drukken of te inhaleren activeer je de vacuümschakelaar, die ervoor zorgt dat de batterij de verdamper kan verwarmen. De vloeistof die in de vulling zit wordt dan verdampt en die dampen kun je dan inhaleren. De damp die je uitademt is dus geen rook en ruik je niet.
Een e-sigaret koop je voor ongeveer 20 euro en de e-liquids kosten rond de 3 euro. Met een flesje e-liquids doen mensen vaak 2 weken, afhankelijk van hoeveel je ‘dampt’.

E-liquids

Dit is de vulling van je e-sigaret en je bepaalt zelf de sterkte en smaak. Zo kies je ‘nul’ als je geen nicotine wil tot maximaal ‘High’ waarbij je maximaal 18mg per ml nicotine binnenkrijgt. Er zijn rokers die op deze manier langzaam het nicotinegehalte afbouwen. En dan zijn er nog honderden verschillende smaken zoals kiwi, cappuccino, enzovoort.

De wet

In maart 2012 heeft de rechter bepaald dat de e-sigaret niet onder de geneesmiddelen-wetgeving valt en dus vrij verkocht mag worden. In België, Oostenrijk en de Verenigde Staten wordt de e-sigaret wel als geneesmiddel beschouwd. In België mogen alleen nicotineloze e-sigaretten verkocht worden. Op dit moment onderzoekt de Europese Commissie of de e-sigaret kan worden gereguleerd.

Schadelijkheid e-sigaret

De World Health Organization stelt dat met ingang van juli 2013, geen rigoureuze studies zijn uitgevoerd om te bepalen of elektronische sigaretten een bruikbare methode zijn om mensen te helpen stoppen met roken.

E-liquids in de e-sigaret zijn verkrijgbaar mét en zonder nicotine. Een roker is verslaafd aan nicotine en de e-sigaret kan dit dus vervangen.

E-sigaretten hoef je niet aan te steken en omdat ze geen tabak bevatten worden er geen verbrandingsproducten van tabak uitgestoten zoals teer en koolmonoxide. Daarom zouden ze minder schadelijk kunnen zijn dan sigaretten. In tabaksproducten en tabaksrook zijn 4000 verschillende chemicaliën en meer dan 40 carcinogenen (kankerverwekkende stoffen) gevonden.

De potentiële effecten en omvang van de gezondheidsschade van e-sigaretten zijn nog onvoldoende onderzocht om een definitieve uitspraak over deze onderwerpen te doen. Meer info vind je op de Factsheet E-sigaret van het Trimbos-instituut.

Tabak en de wet

Vanaf 1988 kent Nederland de Tabaks- en rookwarenwet. Bepalingen in deze wet moeten ervoor zorgen dat de schade door roken beperkt wordt. De accijnzen op tabak worden bepaalt door de Wet op accijns.

Belangrijke bepalingen van deze wet zijn:

• Per 1 januari 2014 mag aan jongeren onder de 18 jaar geen tabaksartikelen worden verkocht (voorheen was dit 16 jaar). Tabaksreclame en –sponsoring worden verboden. Alleen in tabakszaken mag reclame gemaakt worden.
• Tabaksartikelen mogen niet gratis worden verstrekt.
• Een pakje sigaretten moet minstens 19 sigaretten bevatten. Verkoop van losse sigaretten is verboden
• Op sigarettenpakjes moet de waarschuwing staan: “Roken is dodelijk. Roken brengt u en anderen rondom u ernstige schade toe.”
• Op de verpakking moet vermeld worden hoeveel teer en nicotine een sigaret mag bevatten en hoeveel koolmonoxide mag ontstaan. Een sigaret mag maximaal: 1 mg nicotine en 10 mg teer bevatten.
• Bij verbranding mag niet meer dan 10 mg koolmonoxide ontstaan.
• In overheidsgebouwen en instellingen die door de overheid worden gesubsidieerd mag niet worden gerookt en mogen geen tabaksproducten verkocht worden.
• Werkgevers moeten ervoor zorgen dat werknemers een rookvrije werkplek hebben.
• Per juni 2008 is ook de horeca rookvrij.
• Al het personenvervoer moet rookvrij zijn.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert of organisaties zich aan de rookverboden houden.

Per 1 juli 2008 mag er in geen enkele openbare ruimte, werkplek meer tabak gerookt worden. De horeca, sport- en kunst/cultuursector is ook sinds 1 juli 2008 rookvrij. Voor cafés kleiner dan 70m2 en zonder personeel werd een uitzondering gemaakt, maar die is per 1 januari 2015 afgeschaft. Het rookverbod geldt zelfs voor de gedoogde coffeeshops; een rookgelegenheid op zichzelf, zou je denken. Een joint met tabak mag niet meer binnen gerookt worden, tenzij in een afgesloten rookruimte. Pure joints (met alleen wiet of hasj, zonder tabak) mogen wel binnen gerookt worden. In die rookruimte mag door het personeel tijdens openingstijden niet worden gewerkt.

De tabaks- en rookwarenwet geldt voor alle tabaksproducten.

Geschiedenis van tabak

Tabak heeft een lange geschiedenis. De eerste vondsten die erop wijzen dat mensen het gebruik van tabak als genotsmiddel kennen, stammen uit Noord- en Midden-Amerika. In tempels van ongeveer 1000 voor Christus zijn reliëfs aangetroffen van pijp-rokende Maya priesters. In de zestiende eeuw is tabak als gewild handelsproduct naar Europa gekomen. Toch blijft het gebruik van tabak eeuwenlang tot een relatief kleine gebruikersgroep beperkt. De sigarettenindustrie nam een vlucht in 1881, toen de eerste sigarettenmachines in gebruik werden genomen. Hierdoor werd het roken van sigaretten minder exclusief en dus toegankelijk voor meer mensen. Het roken van sigaretten werd pas echt populair na de Eerste en Tweede Wereldoorlog. In 1945 deelden de bevrijders in ons land onder andere sigaretten en chocolade uit. Tegenwoordig roken zowel mannen als vrouwen. Wel zijn we ons meer bewust van de risico’s die roken voor de gezondheid met zich meebrengt dan vroeger.