Hoe speelt slaap een beschermende rol vóór, tijdens en na het gebruik van MDMA?

XTC wordt veel gebruikt in het uitgaansleven. Na alcohol en tabak is het de meest gebruikte drug op de dance events waar wij voorlichting hebben gegeven.

Omdat MDMA de werkzame stof is in XTC, zullen we in de rest van het artikel spreken van MDMA.

Door MDMA komt er in eerste instantie een hoop serotonine vrij in de hersenen, gevolgd door 2 fasen van serotonine-uitputting. Daarnaast laten meerdere onderzoeken zien dat MDMA zorgt voor verhoogde cortisollevels.

Zowel de serotoninepiek als het verhoogde cortisollevel beïnvloeden het circadiaanse systeem (het 24-uurs ritme, oftewel de biologische klok). MDMA gaat om die reden vaak gepaard met slaapproblemen.

Hevige MDMA gebruikers kunnen zelfs last hebben van langdurig afwijkende cortisollevels wat kan leiden tot langdurige of zelfs chronische slaapproblemen.

Uit de weinige onderzoeken die er zijn gedaan naar het gebruik van MDMA in combinatie met slaapgebrek blijkt er een samenhang te zijn tussen slaapgebrek en negatieve bijwerkingen van MDMA. Een slechtere slaap hing samen met meer negatieve effecten.

MDMA overdag vs MDMA ’s nachts

Uit onderzoek blijkt dat MDMA gepaard gaat met een sterkere impulscontrole wanneer het overdag wordt genomen. Deze impulscontrole wordt echter niet teruggevonden wanneer MDMA ’s nachts wordt genomen en slaapgebrek een rol gaat spelen. Dit betekent dat MDMA als middel in principe zorgt voor minder impulsief gedrag, maar wanneer er ook sprake is van slaapgebrek, mensen toch impulsiever worden. In ditzelfde onderzoek werd ook gekeken naar psychomotorisch functioneren en de resultaten zijn vergelijkbaar.

Wanneer MDMA overdag wordt gebruikt en er nog geen sprake is van slaapgebrek heeft MDMA een stimulerend effect op het psychomotorisch functioneren (bewegen). Dit betekent dat MDMA ervoor zorgt dat we ons lichaam beter en gerichter kunnen aansturen. Wanneer MDMA echter ‘s nachts wordt gebruikt, verslechtert het psychomotorisch functioneren enorm en wordt het aansturen van ons lichaam opeens moeilijker.

Ook aandacht verslechtert als MDMA ’s nachts wordt gebruikt en slaapgebrek een rol gaat spelen. Dit betekent dat tijdens het uitgaan niet zozeer de MDMA, maar het slaapgebrek de oorzaak is van aandachtsproblemen. Deze bevindingen duiden op een interactie-effect tussen slaapgebrek en MDMA; het effect van MDMA op impulscontrole, psychomotorisch functioneren en aandacht is afhankelijk van de mate van slaapgebrek.

Slaapgebrek en druggerelateerde klachten

Zoals eerder benoemd, draagt slaapgebrek bij aan het ontstaan van druggerelateerde klachten zoals visuele sneeuw, HPPD, depersonalisatie- en derealisatiestoornissen en moeilijke tripervaringen. HPPD staat voor hallucinogen persisting perception disorder, waarbij mensen last hebben van verstoorde waarnemingen zoals visual snow (oogruis) en palinopsie (nabeelden).

Een depersonalisatiestoornis kenmerkt zich door het constante of terugkerende gevoel hebben dat alles wat je meemaakt onwerkelijk aanvoelt. Het gaat dan om je eigen lichaam, gevoel of bewegingen. Een derealisatiestoornis kenmerkt zich door het constante of terugkerende gevoel van onwerkelijkheid over de omgeving. Zie ook de info over deze stoornissen op Drugsinfoteam.nl.

In het geval van beide stoornissen blijft de persoon zich realiseren dat dit gevoel in werkelijkheid niet klopt. Slaapgebrek zorgt voor een lagere weerbaarheid en wordt vaak gezien bij mensen die last krijgen van deze langetermijnklachten.

Ondanks dat deze klachten vaak worden gerapporteerd na het gebruik van tripmiddelen zoals truffels en LSD, blijkt MDMA de grootste trigger van visuele ruis, HPPD en depersonalisatie- en derealisatiestoornissen te zijn.

Het is goed om ervan bewust te zijn dat dit mogelijke bijeffecten zijn van MDMA, maar ook dat een goede nachtrust het risico op dit soort klachten kan verkleinen.

Unitytip: zorg dat je goed uitgerust bent voor je MDMA gaat gebruiken. Doe bijvoorbeeld eerst een dutje voor je naar een nachtfeest gaat.

Slaap is een beschermende factor

Hoewel onderzoek naar dit onderwerp schaars is, zijn bovenstaande bevindingen een mooi voorbeeld van de invloed die slaapgebrek heeft. Bepaalde gedragingen, zoals impulsiviteit en verminderde focus, worden vaak afgeschoven op drugsgebruik, terwijl deze gedragingen mogelijk ook te wijten zijn aan slaapgebrek. Dit betekent derhalve ook dat slaap bepaalde gedragingen kan voorkomen en dat slaap als beschermende factor kan dienen. Daarnaast vergroot slaapgebrek het risico op klachten zoals visuele ruis, HPPD en depersonalisatie- en derealisatiestoornissen, die getriggerd kunnen worden door MDMA.

Met medewerking van: Gerard Alderliefste, Layla Deibert, Raoul Koning, Sarsani Schenk en Teun van der Velden

Literatuur:

  • Alderliefste, G. J. (2016). DPS en HPPD: signalering, diagnostiek en behandeling van persistente waarnemingsstoornissen na partydrugs. Verslaving, 12(3), 172–184. https://doi.org/10.1007/s12501-016-0074-x
  • Butler, G., & Montgomery, A. (2004). Impulsivity, risk taking and recreational ‘ecstasy’ (MDMA) use. Drug and Alcohol Dependence, 76(1), 55-62. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2004.04.003
  • Croes, E., Vreeker, A., De Ruiter, N., & Alderliefste, G. (2017). Langdurige klachten na ecstasygebruik. Geraadpleegd van https://www.trimbos.nl/docs/2c1748e6-93d5-481b-8fad-013f91a9e1df.pdf
  • Kuypers, K. P. C., Wingen, M., Samyn, N., Limbert, N., & Ramaekers, J. G. (2007). Acute effects of nocturnal doses of MDMA on measures of impulsivity and psychomotor performance throughout the night. Psychopharmacology, 192(1), 111–119. https://doi.org/10.1007/s00213-006-0679-6
  • Schierenbeck, T., Riemann, D., Berger, M., & Hornyak, M. (2008). Effect of illicit recreational drugs upon sleep: Cocaine, ecstasy and marijuana. Sleep Medicine Reviews, 12(5), 381–389. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2007.12.004