Pillen tegen de dinsdagdip?
Pillen tegen de dinsdagdip?
Door: Menno Trienekens (Unity)
Samenvatting
Door XTC/MDMA te gebruiken kan serotonine (het stofje waardoor je zo blij wordt van XTC) in je hersenen tijdelijk uitgeput raken. In de week na gebruik kun je je daarom depressief voelen. Veel mensen hebben last van deze ‘dinsdagdip’. Door de serotonine aanmaak te verhogen, kan de voorraad in de hersenen misschien sneller herstellen. L-tryptofaan is een voedingsstof die daarbij kan helpen. Het is verkrijgbaar als voedingssupplement. Neem L-tryptofaan pas 24 uur na je laatste dosis MDMA, anders kun je een serotonine syndroom krijgen (zie info over risico’s van MDMA). De ideale dosis L-tryptofaan ligt waarschijnlijk tussen de 0.5-4gram/dag (maximaal 50mg/kg per dag). Herhaal dit dagelijks zolang de dip aanhoudt, maar zeker niet langer dan een week. 5-HTP (een ander voedingssupplement, zie figuur 1) blijkt minder goed te werken, en extra risicovol te zijn. De beste manier om je dip te verminderen is lagere doses MDMA nemen (1-1,5mg/kg per gelegenheid), en niet vaker dan eens in de zes tot acht weken te gebruiken. Mocht je klachten hebben na een avondje feesten die maar niet weggaan en waar je je zorgen over maakt, dan kun je bellen met het landelijk medisch spreekuur partydrugs. In dit artikel volgt eerst een inleiding over MDMA en serotonine. Daarna wordt onderzoek naar L-tryptofaan en 5-HTP besproken. Als laatste volgt nog een conclusie en advies.
Waarschuwing! 5-HTP en L-tryptofaan niet gebruiken bij: zwangerschap, als je borstvoeding geeft, hart- en vaatproblemen, Parkinson, auto-immuunziekten zoals HIV, astma of het gebruik van antidepressiva9. Wacht altijd 24 uur na je laatste dosis MDMA voordat je L-tryptofaan of 5-HTP inneemt. Als er te veel serotonine in je hersenen actief is kun je hierdoor vergiftigd raken (serotoninesyndroom).
Inleiding
De moleculaire structuur van MDMA (de werkzame stof in XTC) lijkt qua vorm en grootte op de neurotransmitter (boodschapperstof in de hersenen) serotonine1. Een verhoging van de hoeveelheid serotonine in de ruimte tussen hersencellen (synaps) zorgt voor gevoelens van euforie, warmte en liefde. MDMA zorgt via twee verschillende mechanismen voor die verhoging van de hoeveelheid serotonine in de synaps. Allereerst is MDMA een serotonineheropnameremmer. De serotonine transporter pompt serotonine vanuit de synaps terug in de cel. Deze transporter raakt bezet door MDMA, waardoor serotonine niet meer via deze route uit de synaps verwijderd kan worden.
Daarnaast verandert door de binding van MDMA de vorm van de transporter1. Hierdoor wordt MDMA de cel ingepompt, en serotonine de cel uitgepompt. MDMA bevordert dus ook de afgifte van serotonine1.
Doordat de serotonine transporter niet meer in staat is om serotonine terug de cel in te pompen, wordt de serotonine uit de synaps opgeruimd door een enzym (monoamine oxidase, MAO)2. Dit enzym breekt serotonine af, waardoor het niet meer opnieuw gebruikt kan worden. Bovendien blijkt de voorraad serotonine in de hersencellen beperkt1. Hierdoor kan het nemen van hogere/meerdere doses MDMA leiden tot uitputting van serotonine1, 3, 4. Dit, evenals vermindering van de gevoeligheid van serotoninereceptoren (downregulatie), kan zorgen voor de dinsdagdip: depressieve gevoelens en stemmingswisselingen een aantal dagen na het gebruik van MDMA1.
Nu we dit weten, lijkt het logisch dat als we de aanmaak van serotonine in de hersencellen na het gebruik van MDMA kunnen verhogen, de dinsdagdip zal afnemen. Het blijkt dat een groot deel van de mensen die XTC gebruiken zich bewust zijn van de impact van MDMA op het serotoninesysteem3. Een deel van deze mensen probeert de negatieve effecten van MDMA op het serotoninesysteem te verminderen met het gebruik van serotonineheropnameremmers (SSRI’s), of voedingssupplementen (L-tryptofaan, 5-HTP)3. SSRI’s zullen in dit stuk niet verder behandeld worden omdat het effect van deze heftige medicijnen pas na stabiel gebruik van een aantal weken optreedt5. Bovendien raden we af om zelf te gaan experimenteren met medicatie zonder toezicht van een arts. Om de mogelijke werkzaamheid van voedingssupplementen te bepalen is het belangrijk om eerst te kijken hoe serotonine door het lichaam wordt aangemaakt (serotonine synthese).
Serotonine wordt door het lichaam aangemaakt uit L-tryptofaan. L-tryptofaan is een essentieel aminozuur, wat betekent dat het niet door het lichaam zelf wordt aangemaakt. Het moet dan ook worden ingenomen via voeding of supplementen. Overigens blijken therapeutische effecten niet/nauwelijks op te treden bij veranderingen in het voedingspatroon alleen, de hoeveelheid beschikbare L-tryptofaan wordt door het voedingspatroon zelden beïnvloed6. L-tryptofaan wordt omgezet in 5-hydroxytryptofaan (5-HTP), en vervolgens in 5-hydroxytryptamine (5-HT, serotonine)6, zoals weergegeven in figuur 1.
Figuur 1 Van aminozuur naar neurotransmitter.
In dit artikel zal in deelparagrafen verder worden ingegaan op de effecten van L-tryptofaan en 5-HTP bij depressieve symptomen. Daarna volgt de algemene conclusie.
L-tryptofaan
Functies van L-tryptofaan
De hoofdfuncties van L-tryptofaan zijn de synthese van: proteïnes, kynurenine en serotonine6. Daarnaast heeft L-tryptofaan nog een voor ons interessante extra functie. Het zorgt namelijk ook voor de synthese van tryptamine6. Tryptamine is verantwoordelijk voor de balans tussen activerende en inhiberende acties van serotonine6. L-tryptofaan is dus niet alleen belangrijk voor de aanmaak en regulatie van serotonine, maar speelt ook een rol bij andere belangrijke lichamelijke processen.
In een review van Richard et al. (2009) zijn een aantal studies naar de therapeutische effecten van L-tryptofaan op een rijtje gezet. Eerder onderzoek wees uit dat L-tryptofaan even effectief is als een tricyclisch antidepressivum bij depressie6. Dit betekent dus ook dat het beter werkt dan een placebo. Ook bleek dat L-tryptofaan kan helpen om winterdepressie te verminderen6. Bovendien blijken slaapstoornissen te kunnen verminderen met één gram L-tryptofaan per dag, en de REM-slaap lijkt al te verbeteren vanaf 250milligram per dag6. Bovendien vermindert een combinatie van L-tryptofaan met een voedingspatroon met veel koolhydraten angst en ontwenningsverschijnselen, wat kan helpen om te stoppen met roken6. Deze resultaten lijken veelbelovend, het is echter belangrijk om kritisch te blijven.
Bijwerkingen
Over het algemeen worden weinig bijwerkingen ondervonden van L-tryptofaan, hoewel vermoeidheid wel regelmatig voorkomt. De volgende bijwerkingen zijn gerapporteerd in een onderzoek van Moskowitz et al. (2001): vermoeidheid, last van maag, licht in het hoofd, hoofdpijn, verminderde eetlust, winderigheid, irritatie, warmtegolven7.
Conclusie L-tryptofaan
L-tryptofaan is belangrijk voor stemming, cognitie (denkvermogen) en gedrag. L-tryptofaan kan helpen bij de behandeling van bepaalde psychiatrische stoornissen zoals depressie, maar vooral i.c.m. andere therapievormen. Meer onderzoek is nodig. Het wordt aangeraden om nooit een hogere dosering dan vier gram per dag te nemen, omdat de effectiviteit vermindert terwijl de bijwerkingen toenemen8.
5-HTP
Als 5-HTP alleen wordt toegediend, wordt dit al in het maagdarmstelsel omgezet naar serotonine9. Omdat serotonine niet door de bloed-hersenbarrière kan, zal de hoeveelheid serotonine in het brein weinig toenemen9. In de wetenschappelijke literatuur wordt 5-HTP bijna nooit op zichzelf toegediend. Bijna altijd wordt 5-HTP gecombineerd met een dopamine gerelateerd middel. Toediening in combinatie met carbidopa zorgt ervoor dat 5-HTP pas in het brein wordt omgezet in serotonine9. Zonder carbidopa brengt het gebruik van 5-HTP echter grote risico’s mee voor hart- en vaatproblemen9.
5-HTP wordt ook opgenomen in zogenoemde catecholaminerge neuronen, dit zijn de neuronen met neurotransmitters: dopamine en (nor)adrenaline. De opname in catecholaminerge neuronen gebeurt alleen bij toediening van hogere doseringen 5-HTP, wat met supplementen het geval is10.
Er werd gesteld dat dosissen tussen de 50-300 milligram een depressie kunnen verhelpen of verminderen11. Dit idee heeft een hele tijd geheerst. Uit een recentere meta-analyse blijkt juist dat 5-HTP niet beter werkt dan een placebo, onderzoeken met positieve resultaten hebben over het algemeen maar een kleine steekproef10.
Daarnaast heeft depressie waarschijnlijk niet alleen te maken met serotonine dysfunctie, maar een combinatie van serotonine en catecholamine (dopamine en (nor)adrenaline) dysfunctie5, 10. Door toediening van 5-HTP kunnen dopamine, noradrenaline en adrenaline uitgeput raken. Dit zou depressieve symptomen indirect kunnen verergeren10. Bovendien is dit in het geval van de dinsdagdip onwenselijk, omdat we dan de uitputting verschuivenve van serotonine naar de catecholaminen, wat bijvoorbeeld uitputting en gebrek aan plezier als gevolg kan hebben.
Om optimale werkzaamheid met minimale bijwerkingen te krijgen en om de uitputting van dopamine en (nor)adrenaline te voorkomen moet 5-HTP in juiste balans worden gegeven met dopamine precursors en in combinatie met sulfur aminozuren10.
Bijwerkingen
Bijwerkingen nemen toe bij hogere dosissen. Zo kunnen psychotische symptomen bij patiënten met schizofrenie verergeren11. Bijwerkingen treden dus eerder op bij hogere doseringen, maar kunnen ook al bij lage doseringen optreden. Over het algemeen wordt 5-HTP vrij goed verdragen. De volgende bijwerkingen bij patiënten met verschillende vormen van depressie worden genoemd in een review van Byerley et al. (1987): misselijkheid, overgeven, diarree, zweten (diaforese), verlaagde bloeddruk (hypotensie), onrust, anorexia, verhoogde alertheid, versnelde spraak, angst, slapeloosheid, agressiviteit, irritatie, vergrote pupillen (mydriasis), buikpijn, wazig zien, lage hartslag (bradycardie), hoofdpijn, trillen, koude rillingen, euforie, depressie, niet serieus zijn, meer praten, verminderde impulscontrole (disinhibitie), verhoogde afleidbaarheid, verlies van samenhang in gedachten, verwarring, verhoogde reactie op prikkels (hyperreflexie), verstoring in evenwicht (ataxie), spraakproblemen (dysarthrie), trillende/wiebelende ogen (nystagmus), stemmingswisselingen/labiliteit, acute psychose, geheugenstoornissen en depersonalisatie11. Bij patiënten die stopten met 5-HTP zonder af te bouwen zijn hartaanvallen voorgekomen11.
Conclusie 5-HTP
Het gebruik van alleen 5-HTP geeft een verhoogd risico op hart- en vaatproblemen, doordat serotonine in het lichaam andere functies heeft dan in het brein9. 5-HTP blijkt voor depressie eigenlijk niet/nauwelijks beter te werken dan een placebo10. Daarnaast kunnen dopamine en (nor)adrenaline door toediening van 5-HTP uitgeput raken, wat depressieve symptomen kan verergeren10. Bij het gebruik van 5-HTP is het dan ook belangrijk om ook een dopamine precursor (L-tyrosine of L-dopa) te nemen10.
Conclusie en advies
L-tryptofaan kan helpen bij een dinsdagdip. Het idee hierachter is dat het nemen van supplementen met L-tryptofaan de aanmaak van serotonine in de hersencellen vergroot. Neem nooit L-tryptofaan voor of tijdens MDMA-gebruik, omdat dan de kans op een overdosis serotonine in het brein (serotoninesyndroom) toeneemt, ook verbetert het de gewenste effecten niet. Dit geldt ook voor 5-HTP. Neem het supplement dan ook pas 24 uur na de laatste dosis MDMA. De ideale dosis L-tryptofaan ligt waarschijnlijk tussen de 0.5-4gram/dag. Herhaal dit dagelijks zolang de dip aanhoudt, maar niet langer dan een week.
5-HTP werkt niet beter dan een placebo en kan daarnaast indirect depressieve gevoelens verergeren. Als je toch 5-HTP verkiest boven L-tryptofaan, neem per capsule van 50 milligram 5-HTP dan ook een capsule van 500 milligram L-tyrosine, zo kun je de verstoring in de balans tussen neurotransmitters voorkomen. De ideale dosis 5-HTP ligt waarschijnlijk tussen de 50-300 milligram/dag. Herhaal dit dagelijks zolang de dip aanhoudt, maar niet langer dan een week. Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van 5-HTP wegens de grotere risico’s.
Gebruik van 5-HTP op zichzelf verhoogt nauwelijks de serotonineniveaus in het brein, maar geeft wel een groot risico op hart- en vaatproblemen. Als je toch 5-HTP neemt moet dit gecombineerd worden met L-tyrosine, om te voorkomen dat de uitputting van serotonine overgaat in een uitputting van dopamine en (nor)adrenaline. Theoretisch gezien is deze dopamine uitputting ook mogelijk bij L-tryptofaan, dit kan dan ook worden gecombineerd met L-tyrosine. Bij L-tryptofaan lijkt dit echter minder belangrijk.
De beste manier om je dip te verminderen is lager doseren. De gewenste effecten van MDMA treden op bij doseringen tot 100mg, over het algemeen beginnen daarna de bijwerkingen te overheersen12. Bij 180mg of meer kunnen de gewenste effecten zelfs geheel overschaduwd worden door bijwerkingen12. Neem dan ook niet meer dan 1-1.5mg MDMA per kg lichaamsgewicht op één gelegenheid/dag. Gebruik ook niet vaker dan eens in de zes tot acht weken. Bij hogere doses MDMA en frequenter gebruik kan de dip erna erger zijn.
Na het gebruik van partydrugs als XTC, ontstaan soms klachten die langer duren of intenser zijn dan een dinsdagdip. Brijder heeft hiervoor een landelijk spreekuur partydrugs opgericht. Als je klachten hebt kun je bellen met het medisch spreekuur partydrugs: 088 – 358 29 40.
Waarschuwing! 5-HTP en L-tryptofaan niet gebruiken bij: zwangerschap, als je borstvoeding geeft, hart- en vaatproblemen, Parkinson, auto-immuunziekten zoals HIV, astma of het gebruik van antidepressiva9. Wacht altijd 24 uur na je laatste dosis MDMA voordat je L-tryptofaan of 5-HTP inneemt. Als er te veel serotonine in je hersenen actief is kun je hierdoor vergiftigd raken (serotoninesyndroom).
Met medewerking van Raoul Koning, Walter Slow en Judith Noijen.
Literatuur:
1 Vervaeke, H. (2008). Stimulerende middelen: xtc. In R. Kerssemakers, R. van Meerten, E. Noorlander & H. Vervaeke (Red.), Drugs en alcohol: Gebruik, misbruik en verslaving (pp. 245-278). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
2 Stahl, S. M. (2013). Stahl’s essential psychopharmacology: neuroscientific basis and practical applications (pp. 136). Cambridge: University Press.
3 Kelly, B. C. (2009). Mediating MDMA-related harm: Preloading and post-loading among ecstasy-using youth. Journal of psychoactive drugs, 41(1), 19-26.
4 Puerta, E., Barros‐Miñones, L., Hervias, I., Gomez‐Rodriguez, V., Orejana, L., Pizarro, N., … & Aguirre, N. (2012). Long‐lasting neuroprotective effect of sildenafil against 3, 4‐methylenedioxymethamphetamine‐induced 5‐hydroxytryptamine deficits in the rat brain. Journal of neuroscience research, 90(2), 518-528.
5 Stahl, S. M. (2013). Antidepressants. In S. M. Stahl (Red.), Stahl’s essential psychopharmacology: Neuroscientific basis and practical implications (pp. 226-299). Cambridge: University Press.
6 Richard, D. M., Dawes, M. A., Mathias, C. W., Acheson, A., Hill-Kapturczak, N., & Dougherty, D. M. (2009). L-tryptophan: basic metabolic functions, behavioral research and therapeutic indications. International journal of tryptophan research: IJTR, 2, 45-60.
7 Moskowitz, D. S., Pinard, G., Zuroff, D. C., Annable, L., & Young, S. N. (2001). The effect of tryptophan on social interaction in everyday life: a placebo-controlled study. Neuropsychopharmacology, 25(2), 277-289.
8 Badawy, A. A. (2013). Tryptophan: the key to boosting brain serotonin synthesis in depressive illness. Journal of Psychopharmacology, 27(10), 878-893.
9 Taylor, F. R. Serotonin and headache: Using l-tryptophan, 5-HTP, and other methods to increase brain serotonin levels. Opgehaald 7 oktober, 2015, van https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/headache/how-a-migraine-happens
10 Hinz, M., Stein, A., & Uncini, T. (2012). 5-HTP efficacy and contraindications. Neuropsychiatric disease and treatment, 8, 323.
11 Byerley, W. F., Judd, L. L., Reimherr, F. W., & Grosser, B. I. (1987). 5-Hydroxytryptophan: a review of its antidepressant efficacy and adverse effects. Journal of clinical psychopharmacology, 7(3), 127-137.
12 Niesink, R. J., Brunt, T. M., & Croes, E. A. (2015). Ecstasy: PMMA, MDMA en hooggedoseerde pillen. Verslaving, 11(2), 89-102.